Inhoudsopgave (“long read” 3 pagina’s!)
De rol van bewoningsgeschiedenis
Speurwerk naar de lokale bewoningsgeschiedenis is in feite voor elke heemkunde club, al dan niet bewust, het kernproject. In het nogal uitgebreide, enigszins opinierende artikel hieronder probeer ik aan te geven waarom ook wij hier zoveel energie in steken en wat we inmiddels bereikt hebben.
Het idee achter bewoningsgeschiedenis
Als geschiedenis gaat over wat er vroeger gebeurde, dan belicht “bewoningsgeschiedenis” op het eerste gezicht slechts een heel klein stukje hiervan. Immers in de eenvoudigste zin wil “bewoningsgeschiedenis” slechts antwoorden geven op de vraag: Wie woonde Waar en Wanneer?
Vaak hoor je dan ook, nogal neerbuigend, dat dit een saai en onbelangrijk historisch onderwerp wordt gevonden. Waar precies iemand woonde is niet zo belangrijk, veel interessanter is de sociale ontwikkeling; wat de persoon, tezamen met andere personen meemaakte en wat de drijfveren hierbij waren en waar de macht lag. Dat boeit pas.. Lijstjes en tabellen over eigendom en bewoning zijn alleen interessant voor machthebbers en overheden. En alleen “boekhouders” kunnen zich vermaken met dit soort speurwerk.
Maar dan verlies je uit het oog dat de personen in verhalen pas tot leven komen in hun context. De plekken waar ze leven, de mensen met wie ze omgaan en de tijdsperioden waarin ze leven zijn nodig om een verhaal te situeren, ja zelfs om het überhaupt waarachtig te kunnen opstellen. Ten behoeve van zulke contexten levert de bewoningsgeschieden nu juist een krachtig, verbindend, systematisch simpel fundament. En hopelijk ook een betrouwbaar fundament zodat het historische meer wordt dan alleen fictie.
Bewoningsgeschiedenis als historische kapstok
Onder de noemer “bewoningsgeschiedenis” zijn we al een tijd gestaag doende een soort “kapstok” te maken om alle oude verhalen, gegevens en vondsten aan op te hangen. De plek waar de gebeurtenis(bijv. het wonen) zich afspeelt, de personen(bewoners en eigenaren) in het verhaal, de dingen(bijv. panden en gronden) en de tijd waarin het allemaal gebeurt worden in de “bewoningsgeschiedenis” als het ware aan elkaar geregen. En dan op een systematische manier zodat je ook in elk van de vier genoemde richtingen een stapje opzij kunt doen om aldaar op zoek te gaan naar weer nieuwe verhalen.
Het verhaal van de buurt, het verhaal van de familie en wat er later met de personen, panden en gronden gebeurt zijn ineens allemaal verbonden. Wat moeilijker verwoord: de bewoningsgeschiedenis dimensioneert de historische verhalen.1
In de praktijk betekent dit echter dat alle “lijstjes van bewoningen en eigendom” pas hun vruchten zullen afwerpen als we ze ook daadwerkelijk kunnen gebruiken in verbinding met het andere historisch speurwerk. Voorwaar een opgave…
De droomwens…
Als dit lukt dan raken de personen uit de bewoningsgeschiedenis via genealogisch speurwerk verbonden met families en organisaties en vormen een basisbron voor sociale geschiedenis. De panden raken via “bouwkundige geschiedenis” verbonden met andere panden, ontwikkelingen en dorpsgroei. De plekken en gronden worden via onderzoek als “Historische Geografie” verder verbonden met andere plekken en landschaps-ontwikkelingen. Kortom, vanuit ieder verhaal kun je voortaan in elk van de drie richtingen verder speuren.. En natuurlijk in de tijd!
Idealiter komt dit alles tezamen in een digitale omgeving wat tegenwoordig een “(Locale-)Tijdmachine” genoemd wordt. Zo moet je straks in de “Eerde Tijd Machine” kunnen speuren in de tijd langs Eerdse personen, gebouwen & gronden en plekken om al doende rond te trekken door de historie van Eerde en al haar verhalen.